Şantiye Stajı

Şantiye stajımı İstanbul'un Beyoğlu ilçesinin Firuzağa Mahallesi'nde bulunan Hacı Piri Camii Restorasyon projesinde tamamladım.

1. ve 2. Günler (10.08.2015- 11.08.2015)

şekil:1 (Sultan II. Abdülhamid Arşivi)

Stajın ilk günü Camii'nin tarihi ve restorasyonu üzerine bilgiler aldım. Hacı Piri Camii, Firuzağa Mahallesi'nde Kadiriler yokuşu üzerinde 503. ada 6 nolu parselde yer almaktadır. Osmanlı İmparatorluğu'ndaki Kadirilerin merkezi sayılan bu tekkenin, eski bir kilise üzerine inşa edildiği söylenmektedir. Kadiri Tarikatının 2. Piri Tosyalı Şeyh İsmail-i Rumi Efendi, Anadolu ve Rumeli'de birçok Kadiri Tekkesi'nin kurulmasına önayak olmuş ve en son İstanbul'a gelerek IV. Murad döneminde Haci Piri adlı bir hayırseverin kendisine vakfettiği arazi üzerine 1630 tarihinde, bu Kadiri asitanesini kurmuştur. Böylelikle, İstanbul'da görülmemiş olan Kadirilik şehirde yayılmaya başlamıştır. 1641'de ise vefat eden Şeyh İsmail Rumi'nin bu Tekkenin haziresinde kabri bulunmaktadır. Kadirihane yapıldığı günden beri birçok onarım ve müdahale geçirmiş ve ek yapılarla donatılmıştır. Zaman içinde çeşme, minare, yemekhane(taamhane), kiler, ahçıbaşı odası, abdesthane, gusülhane, harem dairesi ve şeyh evi eklenmiştir.

şekil:2 Alman mavisi haritası (1913-1914)

şekil:3 Pervititch haritası

Yukarıdaki bu iki haritaya göre Hacı Piri Camii'nin restitüsyon planı oluşturulmuştur. (şekil:3)

şekil:4  Restitüsyon vaziyet planı

Kadirihane iki ayrı yapıdan oluşmaktadır. Kemerli bir kapının merdivenli yolunda ilerleyerek avluya girilmekte. Bu yolun sağında harem dairesi, solunda hazire sonunda ise tevhidhane bulunmaktadır.

şekil:5 Kemerli giriş (Encümen Arşivi)

şekil:6 (Encümen Arşivi)

Tevhidhanenin güneyinde selamlık bahçesi, doğusunda ise taamhanenin bulunduğu bahçe yer almaktadır. Harem bahçesinde havuz ile sarnıç, selamlık bahçesinde ise sarnıç ile kuyu bulunmaktadır. Kahve odası ile son cemaat yeri arasında belli bir kot farkı vardır. Kahve odasına üç basamak ile çıkılmaktadır. Kahve odasının ortasında bir de sarnıç bulunmaktadır.

şekil:7 Tevhidhane zemin kat planı (Çizen: Esin Demirel )

şekil:8 Taamhane yapısı

şekil:9 Tevhidhane'nin restorasyon öncesindeki durumu

Tevhidhane dikdörtgen planlı olup iki kat yükseliğinde bir yapıdır.

şekil:10 Son cemaat yerinden kahve odasına bakış (Necdet İşli Arşivi)

şekil.11 Son cemaat yeri (Necdet İşli Arşivi)

şekil:12 Tevhidhane 1. kat planı (Çizen: Esin Demirel )

Son cemaat yerinin üstünde misafir ve derviş odaları yer almaktadır. Tevhidhane alt ve üst katlardan mesrutahane (camii, tekke gibi yerlerde şeyh, imam gibi görevlilerin barındıkları yerlerdir.) ile bağlantılıdır. Taşlığın ortasında bulunan merdiven ile bu kata ulaşılmaktadır. Ayrıca tevhidhanenin içinde bulunan merdivenden mahfile çıkış sağlanabilmektedir. Tevhidhane üzerinde üçüncü bir kat daha bulunmaktadır.

şekil:13 Tevhidhane çatı katı planı  (Çizen: Esin Demirel )

şekil: 14 Tevhidhaneden mahfile bakış (Necdet İşli Arşivi)

şekil:15 Tevhidhane giriş duvarı (Esin Demirel Arşivi)

şekil:16 (Esin Demirel Arşivi)

şekil:17 Minare giriş kapısına çıkış (Esin Demirel Arşivi)

Şekil:18 Tevhidhane sol yan  görünüş

şekil:19 Tevhidhane sol yan  görünüş (Necdet İşli Arşivi)

şekil:21 Camii arka cephe görünüşü (Necdet İşli Arşivi)

şekil:20 Camii arka cephe görünüşü (Necdet İşli Arşivi)

şekil:23 Tevhidhane sağ yan cephe görünüşü

şekil:22 Tevhidhane ön cephe görünüşü

Şeyh Evi (Esin Demirel Arşvi)

 3. Gün (12.08.2015)

şekil:25  Camii'ye giriş

şekil:24 Tevhidhane ön cephe görünüşü

şekil:27 Tevhidhane tavan görünşü

Caminin restitüsyon raporlarına göre cephede ahşap kaplama yapılmıştır. Giriş yine merdivenlerle dar bir yoldan sağlanmaktadır.

şekil:26 Şeyh İsmail Rumi'nin kabri

şekil:28 Tevhidhane iç mekanı

Tevhidhane'nin tavanında ise yine restitüsyon raporlarına göre ahşap tavan çıtaları kullanılarak grid bir sistem oluşturulmuştur.

şekil:30

şekil:29 Son cemaat yeri

şekil:31  Çelik hasır uygulaması

Bugün ise son cemaaat yerine harç uygulaması yapılmadan önce zemindeki toprak birkaç gün önce ıslatılıp toprağın iyice sıkıştırılması sağlandı. Ardından zemine döşenmek üzere üç metre uzunluğundaki çesanlar (çelik hasırlar) belirli ölçülere göre kesilip 25x25 cm gridler oluşturularak zemine döşendi. Bu çesanlar birbirlerine kaynak yapılarak tutturuldu.

















4. Gün (13.08.2015)

şekil:32

şekil:33 Son cemaat yeri

şekil.34 Yemekhane önü

Son cemaat yerinin zemine çesan döşeme işlemine devam edildi. Tamamlandıktan sonra aynı işlem yemekhanenin (taamhane) önüne de uygulandı.

şekil:35

şekil:36 Boyanan tavan tahtaları

Bir yandan da yemekhanenin tavan kaplama işlemine başlandı. Bunun için uzunluğu 5 metre genişliği 25 cm ve kalınlığı 5 cm olan tavan tahtaları önceden marangozda kesilip, temizlenip emprenye edildikten sonra şantiyeye getirildi. Bu tavan tahtaları çam ağacından üretilmiştir. Çünkü çam dayanıklı ve uzun ömürlüdür. Kesilen bu tavan tahtaları projede belirtilen ral (renk uzayı) kodundaki renge boyanıp hazır hale getirildi.










5. Gün (14.08.2015)

şekil:37 Horasan harcı

Çelik hasırlar üzerine harç uygulaması yapılacak. Bunun için son cemaat yerindeki ve yemekhane önündeki çesanların toprakla bağlantısını kesmek amacıyla belli noktalara takozlar koyuldu. Bu işlem dökülen harcın zemine tutunmasını sağlamlaştıracaktır. Daha sonra zemine uygulanacak olan harcın oluşturulmasına başlandı. Bu harç, eskilerden beri camiilerde kullanılan horasan harcıdır. 1 m3 horasan harcına 6 torba çimento yarı yarıya pirinç, irmik,  toz ( bunlar tuğlanın parçalanmış halleridir.)  hidrolik kireç ve su girmektedir. Harcın yağlı (sulu) olması önemli bir noktadır. Uygulanacak olan yüzey ise iyice temizlenmelidir. İyice karıştırılıp dinlenen horasan harcı öncelikle son cemaat yerine uygulandı. Burası eğimli bir zemin olması sebebiyle harç döküldükten sonra da aynı eğimin korunmasına dikkat edildi. Uygulama tamamlandıktan sonra yüzey mastarlanıp malayla yüzeyinin düzgün olması sağlandı.

şekil:38 Son cemaat yerine dökülen harç

şekil:39

6. Gün (17.08.2015)

şekil:40 Horasan harcı

Bir önceki gün son cemaat yerine uygulanan harcın üzeri ıslatıldı. Böylece harcın çatlamasına engel olunmuş oldu. Aynı şekilde yemekhane önündeki çesan hasır üzerine de dökülmek üzere horasan harcı aynı oranlarda  hazırlandı. Yine yüzey temizlenip bu süre içinde de harcın dinlenmesi sağlandı. Dinlenen harç dökülüp yine yüzeyin düzgün olması için mastarlanıp mala ile düzeltildi. (şekil:42) Bir yandan da önceki gün boyanmış olan 5 cm kalınlığındaki tavan tahtaları yemekhanenin tavan kirişlerine dik olacak bir biçimde zımba makinesi ile 1'er cm ara ile monte edilmeye başlandı. (şekil:44) Bu uygulama esnasında yemekhanenin havalandırma deliklerinin üzerinin kapatılmamasına dikkat edildi.

şekil:41 Yemekhane önü

şekil: 42

şekil:43 Yemekhane tavan kirişleri

şekil:44 Tavan tahtaları 

7. Gün (18.08.2015)

şekil:45 Tavan tahtalarının kesilme işlemi

Şadırvan ile yemekhane arasında kalan kısma (yemekhane önü) horasan harcı üzerine yine harcın çatlamaması için üzeri ıslatıldı. Bir önceki gün tamamlanmamış olan yemekhane tavan kaplaması işlemine devam edildi. Bu kaplama işleminde kaplama malzemesinin şaşırtmalı ve kirişlere dik bir biçimde uygulanması önemli bir noktadır. Ayrıca bu kaplama malzemeleri gerekli ölçülerde kesilirken birbiri ile birleşme kısımlarının 45 derecelik bir açı oluşturulacak şekilde olması gereklidir.

şekil:46 Tavan kaplama

şekil:47 Tevhidhane 

Ayrıca bir yandan da tevhidhanenin tavan çıtalarının boyanması için tavan yüzeyinin metre karesine göre yine projede belirtilmiş ral kodundaki boya alındı. Boyanacak yüzeyler yine temizlenip astarlama işlemine başlandı.












8. Gün (19.08.2015)

şekil:48 Koltuk altı silmelerinin kesimi

Tevhidhanenin tavanına astar çekilme işlemine devam edildi. Bir yandan da yemekhanenin tavanına döşenen tavan kaplamasının etrafına gelecek olan koltuk altı silmeleri belli ölçülerde ve yine 45 derece olacak bir biçimde kesilip 5 cmlik zımba ile köşelere monte edildi.

şekil: 49 Koltuk altı silmelerinin montajı

şekil:50

9. ve 10. Günler  (20.08.2015-21.08.2015)

şekil:51 Astar çekilme işlemi

Tevhidhanenin tavanına astar çekilme işlemi tamamlandıktan sonra, camiinin lojman olarak kullanılacak olan 2. ve 3. katına astar çekilme işlemine başlandı. Bir yandan da yemekhanenin tavan kaplamalarının arasındaki boşluklara gelecek olan tavan çıtalarının önce zımparalanıp astar çekilip sonra boyandı. Kuruduktan sonra ise belirli ölçülerde kesilip yine zımba makinesi ile tavan kaplama tahtalarının ortalarına getirilecek bir biçimde monte edildi. Bu işlem iki gün boyunca devam etmiştir

şekil:52  Tavan çıtaları

şekil:53 Tavan çıtalarının monte işlemi

11. Gün (24.08.2015) 

şekil:54 Ahşap macunu

Bir önceki gün tamamlanmış olan yemekhane tavan çıtalarının monte işleminden sonra tavan tahtalarının tavan çıtaları ile birleşim kısımlarına spatula yardımı ile ahşap macunu sürüldü. Tamamlanan tavan kaplama işlemlerinden sonra mekandaki iskeleler kaldırılarak alan temizlendi.

şekil:55 Tavan kaplamasının biten görüntüsü

12. Gün (25.08.2015)

şekil:56 Marangoz

Restitüsyon projesine göre çizilmiş ve marangoza üretilmesi için verilmiş olan ahşap doğrama ve kapıların kontrolü için Topçulardaki marangoza gidildi. Doğrama ve kapıların bir kısmı tamamlanmış iken bir kısmının üretimine devam edilmekteydi. Buradan da daha sonra önceden tercih edilen birkaç renge boyanmış olan doğrama numuneleri proje yetkililerine götürüldü. Daha sonra doğramaların boyanacağı renk belirlendi. Tekrar şantiyeye dönülüp duvar ve zemin kaplamaları için seramik örnekleri seçilip kodları alındı.

şekil:58 Ahşap giyotin pencere

şekil:57  Kapı

şekil:59 Doğrama renk numuneleri

13. Gün (26.08.2015)

şekil:60 Tavan kaplama işlemi

Yemekhane arka bölümüne de tavan kaplama işlemi yapıldı. Bunun için öncelikle yine tavan tahtaları belli ölçülerde kesilip tavana yerleştirildi. (şekil:60) Bu işlemin ardından koltuk altı silmeleri açılı kesilip köşelere 5 cm'lik zımba ile monte edildi. (şekil:61-62) Ardından tavan kaplama tahtalarının arasına gelecek olan kalınlı 2,5 cm genişliği 5 cm olan tavan çıtaları kesilip monte edilmeye başlandı. Bununla birlikte lojmanın 3. katına önce astar çekilip zımparalanıp sonra boya yapıldı. (şekil:63)

şekil:61 Koltuk altı silmeleri

şekil:63 Zımpara- boya

şekil:62 Tavan çıtaları

14. Gün (27.08.2015)

şekil:64 

Yemekhanenin bitmemiş olan tavan çıtalarının monte edilmesi işlemine devam edildi. 3. katın odalarından birinin tavanı boyanın düzgün bir şekilde tutması için zımparalanıp boyama işlemi yapıldı. Kahve odasının hemen önünde taşlıktan lojmana çıkışı sağlayacak olan merdivenin çizim detayları yapılıp ölçüleri kontrol edilip uygulamasına başlandı. Burada önemli bir nokta merdivenden çıkış sırasında üst katın zeminin merdivenin ilk üç basamak hizasında devam etmesi sebebiyle boy kurtarma ölçülerinin hesaplanmasıydı. Öncelikle 8 x 15 cm ölçülerindeki limon kirişler çizimde belirtilen ölçülere göre kesildi. Limon kirişin zemine oturacak olan kısımları 45 derecelik açı ile kesildi.

şekil:65 

şekil:67 Limon kirişler

şekil:66 Limon kiriş kesimi

şekil: 67 Merdiven çizimi

15. ve 16.Gün (28.08.2015 - 31.08.2015)

şekil:68 

Merdiven yapımına devam edildi. Bunun için bir önceki gün monte edilen limon kirişleri üzerine merdivenin oturacağı üçgen plakalar kesildi. Bunlar özel bir yapıştırıcı ile limon kirişlere tutturuldu. Ek olarak matkap da kullanıldı. Bu yapıştırıcı anında yapışma özelliğine sahipken bir gün beklendiğinde ise aşırı sağlamlaşmaktadır. Bu plakaları yerleştirirken rıht yüksekliğine (16,5 cm)  göre ayarlanıp monte edilmesine dikkat edildi. Üçgen plakaların yan taraflarına ise dikdörtgen biçiminde plakalar, hem yapıştırıcı hem de matkap yardımı ile limon kiriş ve üçgen plakaya tutturuldu. Böylece merdivenin oturacağı yüzey arttırılmış oldu. 4 cm kalınlığında 25 cm genişliğindeki basamaklar birbirlerine, basamak ucunda 2 cm'e 1 cm ölçülerinde ters u şeklinde basamak arkasında ise l şeklinde yine 2 cm'e 1 cm şeklinde açıklıklar yapılarak üzerine rıht yüzeyini kapayan 2 cm kalınlığındaki ahşap plakalar oturtuldu. Bu birleşimlerde yine özel yapıştırıcı kullanıldı. Basamağa dikkat ettiğimizde ucunun pahlandığını görebiliriz. Ayrıca 3 cm çıkıntı yapılarak merdivende burun oluşturulmuştur.

şekil:70 

şekil:69  Üçgen plakaların montajı

17. Gün (01.09.2015)

Merdiven yapımına devam edildi. Basamaklar yine aynı şekilde limon kirişlere oturtuldu. İşkence ile de sıkıştırılıp hızlıca monte edilmesi sağlandı. Yük aktarımını sağlamak için limon kirişler  burada önemli bir araçtır. Merdivene binen yük, yükü limon kirişlere , limon kirişlerde yükü zemine aktarmaktadır. Merdivenin arka kısmında ise gözüken detayları kapatmak amacıyla yine ahşap plakalar kullanıldı.

şekil:73 Birleşim detayı

şekil:71 

şekil:74 Merdivenin arka detayı

şekil:72

şekil:75

Birleşim detaylarındaki boşluklara ise küçük dikdörtgen parçalar ahşap yapıştırıcı ile eklenerek boşluklar kapatılıp daha düzgün bir görünüm elde edilmiş oldu. (şekil:75)  Bu işlemden sonra da merdiven bitirilmiş oldu.

18. ve 19. Günler (02.09.2015 - 03.09.2015)

şekil:76 

şekil:78 Çelik hasır

Yemekhane ve hazire arasındaki alana da horasan harcı dökülüp düzgün bir zemin elde etmek için öncelikle buradaki borunun üzerine kırılıp zarar görmesin diye kum eklendi. Daha sonra harçtan önceki aşamalar aynen uygulandı. Çesan hasırlar belirli ölçülerde kesilip grid şeklinde birbirlerine kaynak yapıldı. Bu gridin altına yine takozlar konarak belli bir yükseklikte tutulması sağlandı. Daha sonra horasan harcı (çimento, irmik, pirinç, toz, kireç, su ) hazırlanıp döküldü. Yine yüzeyin düzgünlüğü için yüzey, mastarlanıp mala ile düzeltildi. Kuruyan horasan üzeri ıslatılıp çatlaması önlendi.

şekil:79 Horasan harcı

şekil:80 Kuruyan horasan harcı

20. Gün (04.09.2015)

şekil:81 Elektrik tesisatı

Bugün selamlık bahçesi önündeki derviş odalarının elektrik tesisatı yapıldı. Bununla birlikte marangozda üretilip belirlenmiş olan ral kodundaki renge boyanan ahşap giyotin pencereler ( düşey yönde sürülen pencere tipi ) camı giydirilmiş bir biçimde getirilip pencere boşluklarına yerleştirildi. Pencere ile duvar arasındaki boşluklara takozlar yerleştirildi.
( şekil:86 ) Daha sonra derviş odalarının iç tarafındaki bu boşluklara köpük sıkılıp pervazlar matkap yardımı ile monte edildi. Pencerenin orta kısmında bulunan paslanmaz çelik ise alt kanatın üste doğru sürüldüğünde belli bir noktada durmasını sağlamaktadır. (şekil:84-85 )

şekil:82 Elektrik tesisatı

şekil:83 Ahşap giyotin pencere

şekil:84 

şekil:86

şekil:85 Paslanmaz çelik pencere tutamacı

şekil:87 Kapı ve pencereler

Not: İlk iki günün anlatımında  Kaadirihane rölöve, restitüsyon ve restorasyon raporlarından yararlandım.